‘Ik had constant het gevoel dat ik door de mand zou vallen en praatte steeds negatief op mezelf in: ‘Je doet het weer niet goed, dit moet veel beter!’.

Als je last hebt van een negatief zelfbeeld, heb je vooral oog voor alles wat er beter zou kunnen en moeten. Je bekijkt jezelf kritisch en bent niet snel tevreden met iets wat je hebt gedaan. Complimenten glijden vaak langs je heen. Je voelt je onzeker.

Bij sommige mensen leidt die onzekerheid tot perfectionisme. Door de lat heel hoog leggen, voorkomen mensen dat ze kritiek krijgen. De bevestiging die ze van anderen krijgen als ze iets heel goed hebben gedaan, geeft soms even een iets beter gevoel. Toch zit er ook een keerzijde aan de lat altijd zo hoog leggen. Je komt er immers nooit achter wat er zou zijn gebeurd als je niet naar die 10 gestreefd zou hebben, maar naar een 8, of zelfs een 7. Terwijl het wel veel extra energie kost om steeds zo hard je best te doen, waardoor je er uitgeput van kan raken.

Bij anderen leidt de onzekerheid juist tot het uit de weggaan van uitdagingen en taken waar een beoordeling aan vastzit. Door niet te beginnen aan een fotografiecursus, kun je ook niet falen. En door bijvoorbeeld express een toets niet goed voor te bereiden, dek je jezelf alvast in: ‘ik heb de toets niet gehaald omdat ik niet geleerd had’. Je komt er niet achter wat er gebeurt was als je je wel had voorbereid op de toets of als je wel die leuke cursus was gaan doen. Je loopt op deze manier veel plezier mis én de mogelijkheid om jezelf te ontwikkelen. Daardoor pakt ook deze aanpak uiteindelijk negatief voor jezelf uit, je gaat jezelf steeds meer een mislukkeling voelen. Andere manieren om je zelfwaarde te beschermen en die ook vaak contraproductief uitpakken zijn: liegen, valsspelen, fouten verdoezelen, met uitvluchten komen, anderen kleineren, en boos reageren op kritiek.

Een negatief zelfbeeld gaat vaak gepaard met een grotere zelfgerichte aandacht. Alsof je terwijl je leeft, vanaf een afstandje voortdurend jezelf beoordeeld en van negatief commentaar voorziet. Terwijl je iets leuks doet met vrienden vraag je jezelf bijvoorbeeld voortdurend af of die ander je wel mag en of je geen fouten maakt. Hierdoor ben je niet gefocust op het gesprek of op wat je samen aan het doen bent. De verhoogde zelfaandacht gaat daardoor ten kosten van het ongedwongen genieten van die gezamenlijke activiteit.

Behandeling van negatief zelfbeeld, onzekerheid en perfectionisme
Behandeling kan helpen om je zelfbeeld te versterken. Je leert meer oog te hebben voor wat er goed gaat en voor wat jouw kwaliteiten zijn. Je kan experimenteren met minder perfectionistisch gedrag en met het niet langer uit de weg gaan van dingen die je wilt gaan doen maar eerder nog niet aandurfde. Je werkt toe naar een realistisch zelfbeeld, eentje waarbij je de vraag ‘ben ik goed genoeg?’ kunt loslaten. Dan kun je stoppen met voortdurend jezelf te beoordelen en heb je alle vrijheid om te luisteren, te leren, te proberen, te ervaren, te doen en te zijn.

Samen met je behandelaar onderzoek je welke behandelmethode bij jou past. Voorbeelden van behandelingen zijn: behandeling van sociale angst; competitive memory training (COMET), Acceptance commitment therapy (ACT) en begeleide zelfhulp a.h.v. het boek ‘Negatief Zelfbeeld’ (Manja de Neef).